Kiến thức ôn thi Văn vào 10 là nền tảng quan trọng giúp học sinh lớp 9 tự tin bước vào kỳ thi tuyển sinh chuyển cấp – một trong những cột mốc đáng nhớ trên hành trình học tập. Với tính chất phân loại cao và yêu cầu năng lực toàn diện, môn Ngữ văn không chỉ đòi hỏi học sinh ghi nhớ kiến thức mà còn phải biết cảm thụ, tư duy, và trình bày quan điểm cá nhân một cách thuyết phục.

1. Cấu trúc đề thi mới nhất năm 2025

Năm 2025 đánh dấu sự điều chỉnh rõ rệt trong cách xây dựng đề thi Ngữ văn vào lớp 10 ở nhiều địa phương, đặc biệt là tại TP.HCM. Việc nắm bắt cấu trúc đề thi mới nhất sẽ giúp học sinh xây dựng kế hoạch học tập đúng hướng, tập trung rèn luyện các kỹ năng then chốt thay vì học tủ, học lệch.

Theo thông báo mới nhất, đề thi Ngữ văn vào lớp 10 năm 2025 tại TP.HCM gồm hai phần chính, giữ nguyên thang điểm 10, nhưng có nhiều điều chỉnh về cách tổ chức câu hỏi và lựa chọn ngữ liệu. Những thay đổi này nhằm thúc đẩy học sinh phát triển tư duy, năng lực đọc – viết và khả năng ứng dụng kiến thức vào đời sống.

Phần I. Đọc hiểu văn bản và viết đoạn văn cảm thụ (5 điểm)

Câu 1 (3 điểm):

Học sinh đọc hiểu một văn bản văn học (thơ hoặc văn xuôi), có thể thuộc chương trình SGK hoặc ngữ liệu ngoài sách.
Đề ra từ 3 đến 4 câu hỏi nhỏ, bao phủ các mức độ:

• Nhận biết nội dung chính
• Xác định biện pháp tu từ
• Phân tích hình ảnh đặc sắc
• Khái quát thông điệp nhân văn

Câu 2 (2 điểm):

Học sinh viết một đoạn văn khoảng 200 chữ, thể hiện cảm nhận cá nhân về một nội dung, hình ảnh hoặc chi tiết nghệ thuật trong văn bản vừa đọc.
Kỹ năng cần có: trình bày súc tích, có cảm xúc, biết vận dụng kiến thức văn học kết hợp tư duy cá nhân.

Phần II. Nghị luận xã hội kết hợp đọc hiểu (5 điểm)

Câu 1 (1 điểm):
Đọc hiểu một văn bản thông tin hoặc nghị luận xã hội có chủ đề gần gũi: môi trường, công nghệ, văn hóa ứng xử, tinh thần sống đẹp…
Dạng câu hỏi tập trung vào:

• Nhận diện luận điểm chính
• Gạch từ khóa
• Liên hệ với thực tế

Câu 2 (4 điểm):

Viết một bài văn nghị luận xã hội trình bày suy nghĩ về vấn đề được nêu trong văn bản.
Yêu cầu học sinh thể hiện rõ quan điểm cá nhân, có lập luận chặt chẽ và dẫn chứng phù hợp. Đây là phần “ăn điểm” đối với những học sinh có tư duy phản biện tốt và khả năng viết linh hoạt.

Đánh giá điểm mới của đề thi năm 2025

• Ngữ liệu ngoài sách giáo khoa ngày càng phổ biến
  Việc đưa vào văn bản thực tế giúp đề thi trở nên gần gũi, sinh động hơn và khuyến khích học sinh đọc rộng, hiểu sâu.
• Tăng cường năng lực viết và cảm thụ văn học
  Từ việc viết đoạn văn 200 chữ cho đến bài văn nghị luận xã hội, học sinh không thể “học thuộc” mà cần rèn kỹ năng tư duy, trình bày mạch lạc và giàu cảm xúc.
• Đọc hiểu văn bản thông tin là điểm nhấn mới
  Khác với trước đây chỉ tập trung vào văn bản văn học, nay đề thi còn hướng học sinh đến khả năng tiếp cận, phân tích và phản hồi thông tin từ cuộc sống thực tế.

Lưu ý quan trọng dành cho học sinh lớp 9

• Rèn luyện kỹ năng đọc hiểu nhanh – hiệu quả: Xác định từ khóa, nội dung chính và thông điệp ngắn gọn từ các văn bản lạ.
• Luyện viết ngắn gọn – mạch lạc: Nắm kỹ cấu trúc đoạn văn, cách triển khai ý và lựa chọn dẫn chứng phù hợp.
• Tránh học tủ, học lệch: Đề thi năm 2025 mang tính mở, không chỉ hỏi tác phẩm trong SGK mà còn đánh giá năng lực vận dụng linh hoạt.
• Làm quen đề thi mẫu: Tự luyện đề theo cấu trúc mới để quen với áp lực thời gian và cách phân bổ ý trong bài viết.

2. Tổng quan kiến thức cần nắm vững

Kiến thức ôn thi Văn vào 10 năm 2025 cần được xây dựng xoay quanh 3 trục chính: Đọc hiểu – Viết đoạn văn – Viết bài văn nghị luận. Với cấu trúc đề mới chú trọng tích hợp, mỗi phần thi không chỉ kiểm tra khả năng ghi nhớ mà còn yêu cầu học sinh vận dụng hiểu biết để tư duy độc lập, viết có lập luận và liên hệ thực tiễn.

2.1. Đọc hiểu văn bản

Trong hành trình ôn tập môn Ngữ văn, phần đọc hiểu văn bản chính là “cánh cửa đầu tiên” để học sinh ghi điểm dễ dàng. Tuy chỉ chiếm 3 điểm, nhưng đây là phần đặt nền tảng cho sự tiếp xúc với văn bản, đánh giá kỹ năng nhận biết, phân tích và cảm nhận của người làm bài.

Từ năm 2025, phần đọc hiểu có sự đổi mới rõ rệt:

• Văn bản ngoài sách giáo khoa, thuộc thể loại văn học, với ngữ liệu không dài quá 1300 chữ.
• Đề có 3 đến 4 câu hỏi nhỏ, trải dài các mức độ từ nhận biết đến vận dụng, thường gồm:
• Nhận biết nội dung chính
• Phân tích hình ảnh, chi tiết đặc sắc
• Xác định biện pháp tu từ
• Rút ra thông điệp
• Câu hỏi về tiếng Việt (từ loại, phép liên kết…)

Ví dụ đề thi thực tế
Đề thi Hà Nội 2024: Văn bản trích đoạn thơ “Đồng chí” – Chính Hữu

Câu hỏi tiêu biểu:

• Xác định biện pháp tu từ được sử dụng trong câu thơ: “Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ.”
• Nêu nội dung chính của đoạn thơ.
• Cảm nhận của em về hình ảnh người lính trong đoạn trích.

Phân tích:

• Đề thi tập trung vào biện pháp tu từ (ẩn dụ), khả năng xác định nội dung, và một câu mở rộng cảm nhận – vận dụng.
• Học sinh cần hiểu về nghệ thuật giản dị, chân thực trong thơ kháng chiến.

Đề thi TP.HCM 2023: Ngữ liệu ngoài SGK: đoạn văn ngắn về tình cảm gia đình

Câu hỏi tiêu biểu:

• Nêu nội dung chính của văn bản.
• Trong đoạn văn, từ nào thuộc trường từ vựng về tình cảm?
• Thông điệp nào em rút ra từ đoạn văn?

→ Đây là kiểu đề phổ biến gần đây, lồng ghép tiếng Việt và kiểm tra kỹ năng rút thông điệp từ văn bản thường nhật.

 Hệ thống kiến thức cần ôn luyện:

Mẹo và lưu ý để đạt điểm cao

• Đọc kỹ đề, gạch từ khóa: Chỉ cần 2-3 lượt đọc lướt đúng cách, học sinh đã có thể xác định nội dung, hình ảnh chính, thông điệp chủ đạo.
• Trả lời ngắn gọn – trúng ý – đủ ý: Với mỗi câu 0.5–1 điểm, chỉ cần 2–3 dòng là đủ. Không lan man, không viết quá dài.
• Tập luyện kỹ năng rút thông điệp từ văn bản lạ: Dành thời gian đọc các bài viết từ báo chí, mạng xã hội, đoạn thơ hiện đại… để hình thành tư duy nhanh – ngắn – sâu.
• Chuẩn bị vốn từ tiếng Việt cơ bản: Đọc hiểu thường cài cắm các câu hỏi tiếng Việt nhẹ nhàng như xác định từ loại, phép liên kết – cần nắm chắc kiến thức cơ bản lớp 7–9.

Khi học sinh hiểu đúng cách làm, luyện đúng chiến thuật, thì đọc hiểu sẽ không còn là thử thách, mà là cơ hội ghi điểm sớm – chắc – gọn ngay từ đầu bài thi.

2.2. Viết đoạn văn nghị luận văn học

Nếu phần đọc hiểu là bước “mở khóa” đề thi thì phần viết đoạn văn khoảng 200 chữ chính là “nơi thể hiện chất văn riêng” của từng học sinh. Đây là dạng câu hỏi có tính sáng tạo, cho phép người viết vừa cảm – vừa phân tích – vừa thể hiện suy nghĩ cá nhân trong một không gian giới hạn. Vì thế, để đạt điểm cao, học sinh cần nắm chắc kiến thức ôn thi văn vào 10 kết hợp với kỹ năng viết ngắn gọn, súc tích, có chiều sâu.

Theo định hướng mới trong đề thi năm 2025, đoạn văn 200 chữ có thể rơi vào một trong hai yêu cầu chính:

• Giới hạn độ dài: khoảng 200 chữ
• Thường liên quan đến văn bản vừa đọc ở phần đọc hiểu

Ví dụ đề thi thực tế
Đề thi vào lớp 10 – TP.HCM 2024
Ngữ liệu đọc hiểu: Bài thơ “Đồng chí” (Chính Hữu)

• Câu hỏi viết đoạn văn: Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày cảm nghĩ của em về hình ảnh người lính trong bài thơ Đồng chí.
• Yêu cầu: Cảm nhận nhân vật trữ tình, hình ảnh thơ tiêu biểu (chung chăn, áo rách vai…), tinh thần đồng đội, gian khổ và lãng mạn.

Gợi ý cấu trúc đoạn văn đạt điểm cao:

• Mở đoạn: Giới thiệu hình ảnh người lính là biểu tượng tiêu biểu trong thơ ca kháng chiến.
• Thân đoạn: Cảm nhận qua các chi tiết cụ thể, ví dụ: “rét chung chăn”, “đầu súng trăng treo”.
• Kết đoạn: Nêu cảm xúc bản thân – hình ảnh người lính sống mãi trong lòng độc giả.

 Hệ thống kiến thức cần ôn luyện:

Mẹo và lưu ý để đạt điểm cao:

• Lập dàn ý nhanh 1–2 phút trước khi viết: Giúp định hướng nội dung rõ ràng, tránh lạc đề.
• Không viết dưới dạng bài văn: Không cần xuống dòng, chỉ cần trình bày liền mạch như một đoạn văn duy nhất.
• Chọn chi tiết nổi bật để phân tích sâu: Ví dụ: hình ảnh “bếp lửa” → gợi sự ấm áp, gắn bó trong bài thơ Bếp lửa.
• Tránh viết dài dòng: 200 chữ tương đương khoảng 20–25 dòng viết tay cỡ vừa.

Viết một đoạn văn ngắn nhưng hiệu quả là kỹ năng quan trọng trong kiến thức ôn thi Văn vào 10. Chỉ với 200 chữ, học sinh hoàn toàn có thể tạo ra dấu ấn cá nhân trong bài thi. Đây là phần không quá khó, nhưng đòi hỏi luyện viết thường xuyên để biến cảm xúc thành điểm số.

2.3. Viết bài văn nghị luận xã hội

Trong cấu trúc đề thi Ngữ văn vào 10, phần nghị luận xã hội luôn là “sân chơi” để học sinh thể hiện tư duy độc lập, quan điểm sống và kỹ năng lập luận. Đây là phần chiếm tới 4 điểm – không hề nhỏ – và nếu viết tốt, học sinh không chỉ ghi điểm bằng câu chữ mà còn tạo dấu ấn cá nhân sâu sắc. Vì vậy, việc rèn luyện kiến thức ôn thi văn vào 10 cần đi kèm với tư duy phản biện, vốn sống và khả năng diễn đạt rõ ràng, thuyết phục.

Đề thi nghị luận xã hội năm 2025 được xây dựng theo hai hướng chính:

Lưu ý: Phần nghị luận có thể liên quan đến văn bản đọc hiểu phía trên, nên học sinh cần liên hệ logic để thể hiện sự kết nối nội dung.

Ví dụ đề thi thực tế:

Đề thi vào lớp 10 – Hà Nội 2024
Đề bài: Từ nội dung đoạn trích, hãy viết bài văn trình bày ý kiến về việc có nên sống để làm hài lòng người khác hay không.

Dạng bài: Trình bày ý kiến về vấn đề đời sống

Học sinh cần nêu rõ quan điểm (nên/không nên), lý giải bằng các lập luận như:

• Sống thật mới đem lại hạnh phúc
• Sống vì người khác dễ bị mất bản sắc, nhưng cũng cần dung hòa và tôn trọng tập thể

Gợi ý cấu trúc bài văn đạt điểm cao:

• Mở bài:  Dẫn dắt vấn đề + nêu vấn đề nghị luận
• Thân bài:
  – Giải thích vấn đề
  – Bày tỏ quan điểm rõ ràng
  – Lý lẽ + Dẫn chứng thực tế
  – Phản biện (nếu có)
• Kết bài: Khẳng định lại ý kiến + Liên hệ bản thân / mở rộng suy nghĩ

Mẹo để viết bài văn nghị luận xã hội đạt điểm cao:

• Xác định đúng dạng đề (trình bày ý kiến / giải pháp):
  → Nếu đề hỏi “ý kiến”, tập trung vào quan điểm rõ ràng
  → Nếu đề yêu cầu “giải pháp”, cần nêu biện pháp cụ thể – khả thi – có sức thuyết phục
• Lý lẽ + dẫn chứng logic:
  → Một luận điểm = một đoạn văn
  → Ví dụ nên ngắn gọn nhưng sát thực tế (sự kiện, sách, nhân vật, trải nghiệm đời sống học sinh)
• Dẫn dắt mở bài thông minh:
  → Bắt đầu bằng câu hỏi gợi mở, một câu nói nổi tiếng, hoặc thực tế cuộc sống
• Kết bài gợi mở:
  → Có thể khơi dậy suy ngẫm hoặc đưa ra lời nhắn nhủ tích cực

Viết nghị luận xã hội không chỉ là trình bày suy nghĩ – mà là cách bạn nói lên tiếng nói của thế hệ mình. Để làm tốt phần này, ngoài việc rèn luyện tư duy phản biện, học sinh cần trau dồi vốn sống và khả năng viết mạch lạc. Đây chính là một phần quan trọng trong kiến thức ôn thi Văn vào 10 mà bạn không thể xem nhẹ.

3. Phương pháp ôn tập hiệu quả trong giai đoạn nước rút

Ở giai đoạn nước rút – khoảng 4–6 tuần trước kỳ thi, cách học quyết định phần lớn kết quả. Đây là lúc học sinh cần chuyển từ “học rộng” sang “ôn sâu”, từ “tích lũy” sang “củng cố”. Việc áp dụng đúng phương pháp sẽ giúp học sinh tận dụng tối đa thời gian, nắm chắc kiến thức ôn thi văn vào 10, đồng thời rèn luyện kỹ năng làm bài sát với cấu trúc đề thi mới năm 2025.

3.1. Ôn theo chuyên đề – Học có trọng tâm, không lan man

Thay vì học dàn trải, giai đoạn nước rút đòi hỏi học sinh tập trung ôn theo chuyên đề trọng tâm – bám sát từng phần của đề thi: đọc hiểu, viết đoạn văn, nghị luận xã hội, nghị luận văn học.

Chia nhỏ nội dung để ôn sâu từng mảng sẽ giúp bạn không bị “ngợp” và dễ dàng kiểm soát tiến trình tiếp thu kiến thức ôn thi văn vào 10 trong thời gian ngắn.

3.2. Luyện đề bám sát cấu trúc thi 2025

Luyện đề là bước cuối cùng nhưng mang tính quyết định. Tuy nhiên, không phải “làm càng nhiều càng tốt” mà quan trọng là làm đúng dạng đề năm 2025: tích hợp đọc hiểu – viết – liên hệ văn bản.

Gợi ý luyện đề:

• Làm mỗi đề đúng thời gian thi (120 phút)
• Sau khi làm: tự chấm điểm + ghi chú lỗi sai (viết lạc đề, thiếu dẫn chứng, dài dòng…)
• Dùng màu bút khác sửa bài, rút kinh nghiệm

Nguồn đề chất lượng:

• Đề chính thức các năm gần đây (2023, 2024 – TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng)
• Đề luyện tập của các trường THCS chuyên, top đầu
• Đề thử theo cấu trúc mới từ giáo viên bộ môn
• Hệ thống đề thi minh họa và đề luyện tập từ Bộ sách “Ôn thi vào lớp 10” của NXB Giáo dục Việt Nam

Luyện đề không chỉ là kiểm tra kiến thức, mà còn là cách rèn phản xạ, tư duy làm bài và kiểm soát thời gian – những yếu tố sống còn trong kỳ thi vào 10 sắp tới.

3.3. Ôn tập bằng sơ đồ tư duy – Ghi nhớ nhanh, hệ thống chặt chẽ

Ở giai đoạn này, học sinh không còn nhiều thời gian để đọc lại toàn bộ sách giáo khoa. Giải pháp là sử dụng sơ đồ tư duy (mindmap) để ghi nhớ, hệ thống và kết nối các mảng kiến thức ôn thi văn vào 10 theo dạng lược đồ.

Sơ đồ tư duy nên áp dụng cho:

• Tác phẩm văn học: Nhân vật – chi tiết – chủ đề – nghệ thuật
• Dạng bài nghị luận xã hội: Chủ đề – luận điểm – dẫn chứng – liên hệ
• Biện pháp tu từ / tiếng Việt: Liệt kê – ví dụ – dấu hiệu nhận biết

Ví dụ: Vẽ sơ đồ bài thơ Bếp lửa – theo 4 nhánh:

• Hình ảnh biểu tượng
• Tình bà cháu
• Cảm xúc người cháu
• Nghệ thuật: điệp từ, hình ảnh, giọng thơ

Sơ đồ tư duy không chỉ giúp học nhanh – nhớ lâu, mà còn giúp bạn thấy “bức tranh toàn cảnh” kiến thức, từ đó ôn tập có hệ thống, không bỏ sót bất kỳ phần nào trong đề thi.

Ở chặng cuối của kỳ ôn tập, điều quan trọng không chỉ là học chăm, mà phải học đúng cách và đúng trọng tâm. Dù thời gian không còn nhiều, nếu bạn chọn phương pháp thông minh, luyện tập kiên trì, thì hoàn toàn có thể làm chủ kiến thức ôn thi văn vào 10 và bước vào phòng thi với sự tự tin cao nhất.

4. Tổng kết

Trong bài viết này, chúng ta đã cùng HEID hệ thống lại toàn bộ kiến thức ôn thi Văn vào 10. Để ôn thi hiệu quả, học sinh cần tránh học tủ, làm quen đề tích hợp, rèn kỹ năng đọc – hiểu nhanh và ghi nhớ bằng sơ đồ tư duy. Ngoài ra, đừng quên tham khảo các bộ đề chất lượng từ các nguồn chính thống như sách Ôn thi vào lớp 10 môn ngữ văn. Học đúng – ôn đủ – luyện sâu chính là chìa khóa để bạn tự tin đạt điểm cao và chinh phục cánh cổng vào lớp 10 mơ ước.