Ở lứa tuổi 8–9, học sinh lớp 3 đang trong giai đoạn vàng để hình thành tư duy khoa học và rèn luyện kỹ năng thực hành. Tuy nhiên, nhiều giáo viên vẫn gặp khó khăn trong việc tìm kiếm tài liệu STEM phù hợp, vừa dễ áp dụng trong giảng dạy vừa đảm bảo chất lượng học tập. Xuất phát từ nhu cầu đó, bộ sách “Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3” được xuất bản bởi Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã ra đời như một giải pháp toàn diện.
Với 12 chủ đề đa dạng cùng phương pháp “học qua làm”, bộ sách không chỉ mang đến trải nghiệm học tập mới mẻ mà còn khơi dậy niềm hứng thú khám phá ở học sinh. Cùng HEID tìm hiểu tổng quan về cuốn sách này để thấy rõ cách mà giáo dục STEM lớp 3 có thể trở thành chìa khóa giúp học sinh phát triển tư duy toàn diện và sáng tạo.
1. Giới thiệu cuốn sách giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3
Bộ sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 được xây dựng trên triết lý giáo dục hiện đại với mục tiêu giúp học sinh lớp 3 biến việc học thành một hành trình khám phá đầy hứng thú. Thay vì tiếp cận kiến thức một cách khô khan, các em được trải nghiệm học tập thông qua sáng tạo và ứng dụng thực tiễn.
Đặc biệt, phương pháp trong giáo dục STEM lớp 3 rất phù hợp với những học sinh thường khó tập trung khi học theo cách truyền thống. Nhờ cách tiếp cận mới mẻ này, việc học trở thành niềm vui, khơi dậy động lực tự thân để các em chủ động tìm tòi, học hỏi.
Mỗi bài học trong bộ sách không chỉ dừng lại ở lý thuyết mà còn hướng tới việc tạo ra một sản phẩm cụ thể. Đó có thể là những đồ vật nhỏ gắn liền với đời sống hàng ngày, giúp học sinh mang kiến thức từ lớp học vào thực tế, từ đó cảm nhận rõ giá trị của việc học.
Điểm nổi bật của giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 là phương pháp tích hợp đa môn, kết nối tự nhiên các lĩnh vực Toán, Khoa học, Công nghệ và Tin học. Cách tiếp cận này không chỉ làm nổi bật mối quan hệ giữa các môn học mà còn giúp tiết kiệm thời gian giảng dạy. Thay vì học rời rạc từng môn, học sinh được tiếp thu kiến thức liên ngành trong cùng một hoạt động, góp phần hình thành tư duy toàn diện, logic và linh hoạt ngay từ những năm đầu tiểu học.
2. Tổng quan cấu trúc sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3
Bộ sách được xây theo chu trình 5 bước nhất quán ở mọi bài:
- B1: Câu chuyện STEM
- B2: Thử thách STEM
- B3: Kiến thức STEM
- B4: Sáng chế STEM
- B5: STEM và cuộc sống
Cấu trúc này giúp giáo viên dạy mạch lạc, học sinh làm trước, hiểu sau, vận dụng ngay, đúng định hướng STEM lớp 3.
Câu chuyện STEM
Mỗi bài mở ra bằng một tình huống gần gũi (gia đình, lớp học, thời tiết…), khơi gợi câu hỏi và nhu cầu giải quyết vấn đề; từ đó học sinh STEM lớp 3 kết nối trải nghiệm của mình với nhiệm vụ bài học thay vì học khái niệm rời rạc.
Thử thách STEM
Vấn đề được cụ thể hóa thành yêu cầu thiết kế có tiêu chí rõ (chức năng, độ bền, an toàn, thẩm mỹ) và ràng buộc về thời gian – vật liệu – cách làm việc nhóm, giúp giờ học có mục tiêu đo được và dễ đánh giá.
Kiến thức STEM
Phần lõi cung cấp vừa đủ kiến thức tích hợp (Toán, Khoa học, Công nghệ và Tin học) dưới dạng hộp ngắn, hình minh họa và mẹo tránh lỗi, để các em “có gì dùng nấy” khi bước vào chế tạo.
Sáng chế STEM
Học sinh triển khai quy trình thiết kế, lắp ráp, thử nghiệm, cải tiến theo các bước nhỏ, có bảng kiểm tự đánh giá và yêu cầu thuyết trình, qua đó rèn kĩ năng hợp tác, kỉ luật thao tác và giao tiếp.
STEM và cuộc sống
Bài học khép lại bằng việc liên hệ sản phẩm lớp học với công nghệ/thực tiễn ngoài đời, gợi ý hoạt động mở rộng tại nhà hoặc CLB, giúp trẻ thấy ý nghĩa ứng dụng và biết đem kiến thức vào bối cảnh mới.
Xem ngay: Sách giáo dục STEM lớp 3
3. Tổng quan hệ thống chủ đềsách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3
Cuốn sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 gồm 12 chủ đề chính, được phân bổ cân đối trong 4 lĩnh vực: Toán học, Tin học, Tự nhiên & Xã hội, và Công nghệ. Mỗi chủ đề được thiết kế để triển khai trong 3–4 tiết học, vừa đảm bảo tính khoa học, vừa phù hợp với nhịp học tập của học sinh tiểu học.
3.1. Nhóm chủ đề Toán học trong sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3
Ở nhóm Toán học, các chủ đề đặc biệt chú trọng việc biến những kiến thức trừu tượng thành sản phẩm cụ thể. Thay vì chỉ học công thức trên giấy, học sinh được trực tiếp chế tạo những dụng cụ có thể áp dụng trong đời sống. Nhờ đó, việc học Toán trở nên sinh động, gần gũi và dễ ghi nhớ hơn, đồng thời khơi dậy hứng thú khám phá ở học sinh.
3.1.1. Bộ dụng cụ tô màu một phần
Trong bài học về phân số, thay vì chỉ ghi nhớ ký hiệu 1/2, 1/3 hay 1/4, học sinh được giao nhiệm vụ tự chế tạo một bộ dụng cụ trực quan. Chỉ với bìa cứng, ghim kẹp và một đĩa xoay, các em có thể tạo ra công cụ giúp biểu diễn trực tiếp các phân số.
Quá trình chế tạo đòi hỏi học sinh phải biết cách chia đều góc tròn, sử dụng thước đo góc, từ đó hiểu rõ mối liên hệ giữa phân số và hình học. Nhờ vậy, những khái niệm vốn trừu tượng như tử số, mẫu số hay so sánh phân số trở nên gần gũi, dễ hình dung hơn và khắc sâu vào trí nhớ của các em trong chương trình giáo dục STEM lớp 3.
3.1.2. Dụng cụ tìm tâm hình tròn
Một hoạt động hấp dẫn khác trong sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 là chế tạo dụng cụ tìm tâm hình tròn. Thay vì chỉ nghe giảng, học sinh được trực tiếp tạo ra khung vuông gắn hai đường chéo để xác định giao điểm – chính là tâm của hình tròn. Trong quá trình này, các em vừa rèn luyện kỹ năng đo đạc chính xác với thước và compa, vừa hiểu sâu hơn về khái niệm đối xứng và bán kính.
Dụng cụ đơn giản này có thể áp dụng cho các vật tròn có đường kính từ 5–20 cm, gắn liền với những đồ vật quen thuộc trong đời sống như nắp hộp, chiếc đĩa hay quả bóng.
3.2. Nhóm chủ đề Tin học
Nhóm chủ đề Tin học trong sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 hướng đến việc hình thành các kỹ năng số hóa cơ bản cho học sinh. Các hoạt động được thiết kế sinh động, giúp học sinh tiếp cận công nghệ thông tin một cách tự nhiên, vui vẻ và gắn liền với đời sống hằng ngày.
3.2.1. Bộ dụng cụ luyện gõ phím
Ở chủ đề này, học sinh không chỉ ngồi trước máy tính mà còn tự tay sáng tạo ra bộ dụng cụ luyện gõ phím. Sản phẩm là một tấm bảng phím lớn với các ký hiệu rõ ràng, kết hợp với những thẻ màu dành cho từng ngón tay để các em dễ nhớ vị trí.
Quá trình học được lồng ghép các trò chơi thú vị như “Đua xe gõ phím” hay “Tìm phím nhanh nhất”. Nhờ đó, việc luyện gõ phím không còn khô khan mà trở thành một hoạt động vui nhộn. Ngoài ra, học sinh còn lập biểu đồ theo dõi tiến bộ cá nhân, từ đó có thêm động lực rèn luyện.
Chủ đề này trong sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 vừa rèn kỹ thuật gõ phím chuẩn, vừa hướng dẫn cách ngồi, đặt tay đúng tư thế để bảo vệ sức khỏe khi sử dụng máy tính lâu dài.
3.2.2. Sơ đồ các thế hệ trong gia đình
Một hoạt động thú vị trong Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 là vẽ sơ đồ các thế hệ trong gia đình. Đây là sự kết hợp giữa kỹ năng tin học và kiến thức xã hội, giúp học sinh vừa học cách thu thập – sắp xếp dữ liệu, vừa rèn khả năng trực quan hóa thông tin.
Quá trình thực hiện bắt đầu từ việc phỏng vấn, ghi chép thông tin của từng thành viên trong gia đình. Sau đó, học sinh sử dụng công cụ vẽ hoặc phần mềm đơn giản để tạo sơ đồ: hình vuông biểu thị nam, hình tròn biểu thị nữ, còn các đường nối thể hiện mối quan hệ cha – con hoặc vợ – chồng.
Sản phẩm cuối cùng là một poster gia đình sinh động, có thể trưng bày trong lớp học hoặc tại nhà. Thông qua hoạt động này, học sinh lớp 3 không chỉ phát triển kỹ năng công nghệ mà còn thêm gắn bó, tự hào về gia đình – một giá trị nền tảng trong hành trình học tập.
3.2.3. Bài trình chiếu về hệ Mặt Trời
Chủ đề cuối cùng trong nhóm Tin học của sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 lớp 3 là thiết kế bài trình chiếu đa phương tiện về hệ Mặt Trời bằng PowerPoint. Đây là bước làm quen đầu tiên với công cụ văn phòng, rất cần thiết cho hành trang học tập sau này.
Học sinh được hướng dẫn tìm kiếm và chọn lọc thông tin từ sách hoặc internet, sau đó sắp xếp thành slide ngắn gọn, rõ ràng. Các em học cách phối hợp font chữ, màu sắc, bố cục, chèn hình ảnh và tạo hiệu ứng đơn giản.
Ngoài việc rèn kỹ năng tin học, hoạt động này còn giúp học sinh tự tin trình bày trước lớp. Các em luyện tập giọng nói, ngôn ngữ cơ thể và cách sử dụng slide để thuyết phục người nghe. Đây là sự kết hợp giữa kỹ năng công nghệ và kỹ năng giao tiếp mà sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 mang lại.
3.3. Nhóm chủ đề Tự nhiên & Xã hội trong sách Giáo dục STEM lớp 3
Ở nhóm chủ đề Tự nhiên & Xã hội, học sinh được hóa thân thành những “nhà khoa học nhí”. Thông qua các hoạt động quan sát, ghi chép và thực hành, các em vừa khám phá thế giới xung quanh vừa rèn kỹ năng khoa học. Đây là một trong những phần hấp dẫn nhất của sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3, bởi mỗi bài học đều gắn liền với trải nghiệm thực tế.
3.3.1. Sổ tay “Thực vật quanh em”
Trong chủ đề này, học sinh tự tay biên soạn một cuốn sổ tay thực vật – giống như công việc của một nhà thực vật học nhỏ tuổi. Các em bắt đầu từ việc quan sát cây trong sân trường hoặc khu vườn quanh nhà, ghi chú hình dạng, lá, rễ, hoa.
Hoạt động đi kèm là ép lá khô để làm mẫu vật. Mỗi trang trong sổ có thông tin chi tiết như tên cây, vị trí tìm thấy, thời gian thu thập và mô tả đặc điểm. Các em còn vẽ sơ đồ hoặc phân loại cây theo nhóm (cây gỗ, cây leo, cây thảo).
Kết quả là một cuốn sổ tay khoa học vừa đẹp vừa hữu ích. Thông qua trải nghiệm này, học sinh lớp 3 học cách quan sát có hệ thống và biết trân trọng thiên nhiên.
3.3.2. Cẩm nang ăn uống có lợi cho sức khỏe
Chủ đề này kết hợp giữa kiến thức dinh dưỡng và kỹ năng sáng tạo. Học sinh tìm hiểu năm nhóm chất cơ bản (đạm, đường, béo, vitamin, khoáng chất), sau đó trình bày dưới dạng hình ảnh dễ nhớ.
Điểm nhấn của hoạt động là bánh xoay dinh dưỡng, một công cụ trực quan giúp lập thực đơn cân bằng. Các em còn làm bảng theo dõi thói quen ăn uống hằng ngày, từ đó tự đánh giá chế độ dinh dưỡng của bản thân.
Đặc biệt, học sinh lớp 3 còn sáng tạo thêm trò chơi hoặc sticker thưởng để khuyến khích ăn uống lành mạnh. Đây là cách học gần gũi, biến kiến thức khoa học khô khan thành thói quen thực tế.
3.3.3. Trang phục “Cơ quan trong cơ thể”
Đây là một hoạt động độc đáo, nơi học sinh thiết kế trang phục giáo dục để “mặc” lên cơ thể, mô phỏng các cơ quan chính như tim, phổi, gan hay dạ dày.
Quá trình này yêu cầu học sinh tìm hiểu giải phẫu cơ bản, chọn màu sắc, vật liệu và kích thước phù hợp. Các cơ quan được làm từ giấy màu, vải nỉ, bông mềm, kèm theo thẻ ghi chú về chức năng.
Điểm thú vị nhất là buổi trình diễn thời trang khoa học, nơi học sinh vừa mặc trang phục vừa thuyết trình. Hoạt động này không chỉ giúp ghi nhớ kiến thức mà còn rèn kỹ năng giao tiếp – một điểm nhấn sáng tạo trong chương trình Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3.
3.3.4. Mô hình ngày và đêm
Ở chủ đề cuối cùng của môn Tự nhiên & Xã hội, học sinh sẽ tìm hiểu về hiện tượng ngày và đêm thông qua hoạt động chế tạo mô hình Trái Đất – Mặt Trời. Trong mô hình này, Trái Đất được thiết kế với trục nghiêng có thể xoay quanh chính nó, còn Mặt Trời được biểu diễn bằng một chiếc đèn pin hoặc bóng đèn. Khi xoay mô hình, học sinh dễ dàng quan sát sự thay đổi ánh sáng, từ đó hiểu rõ nguyên nhân vì sao lại có ngày, đêm và sự biến đổi theo mùa.
Không dừng lại ở đó, giáo viên có thể mở rộng bài học bằng cách giới thiệu thêm về sự phân chia múi giờ trên thế giới. Nhờ vậy, học sinh không chỉ nắm được kiến thức cơ bản về Trái Đất và Mặt Trời mà còn có được cái nhìn toàn diện hơn về sự vận hành của tự nhiên trong đời sống hàng ngày.
3.4. Nhóm chủ đề Công nghệ trong sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3
Trong STEM lớp 3, nhóm chủ đề Công nghệ tập trung phát triển tư duy thiết kế, khả năng giải quyết vấn đề và tinh thần sáng tạo. Thông qua các dự án gần gũi, học sinh học cách vận dụng kiến thức khoa học để tạo ra sản phẩm hữu ích, vừa rèn kỹ năng thực hành vừa nuôi dưỡng sự sáng tạo.
3.4.1. Bộ thẻ “An toàn với môi trường công nghệ”
Ở chủ đề này, học sinh được giao nhiệm vụ thiết kế bộ thẻ giáo dục về an toàn công nghệ trong gia đình và cộng đồng. Các em khảo sát những tình huống thường gặp, từ việc cắm điện sai cách đến nguy cơ an toàn trên mạng.
Mỗi thẻ có hai mặt: một mặt minh họa tình huống bằng hình ảnh và chữ đơn giản, mặt còn lại hướng dẫn cách xử lý và phòng ngừa. Quá trình sáng tạo này giúp học sinh trong sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 rèn kỹ năng tìm kiếm thông tin chính thống, phân tích dữ liệu và biến kiến thức phức tạp thành nội dung dễ hiểu.
Sản phẩm sau cùng được thử nghiệm trong gia đình hoặc lớp học, sau đó cải tiến dựa trên phản hồi thực tế – một trải nghiệm trọn vẹn của tư duy thiết kế.
3.4.2. Sáng chế đồ chơi “Thoát khỏi mê cung”
Trong chủ đề này, học sinh được thử thách sáng tạo một trò chơi mê cung vừa mang tính cơ khí vừa rèn luyện tư duy logic. Các em bắt đầu bằng việc nghiên cứu những dạng mê cung có sẵn, phân tích nguyên lý hoạt động, sau đó tự thiết kế phiên bản của riêng mình.
Quá trình chế tạo gắn liền với kiến thức toán học: học sinh tính toán đường đi hợp lý, bố trí chướng ngại vật và đảm bảo mê cung luôn có ít nhất một lời giải. Với những vật liệu đơn giản như bìa carton, bi sắt hay nam châm, sản phẩm hoàn toàn có thể được tạo ra một cách sáng tạo và hiệu quả.
Tiêu chí đánh giá sản phẩm không chỉ dừng ở việc “chơi được” mà còn bao gồm độ bền, tính thẩm mỹ, mức độ thử thách vừa phải và khả năng sử dụng nhiều lần. Thông qua hoạt động này, học sinh trong sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 không chỉ phát triển kỹ năng tư duy và sáng tạo mà còn học được bài học quan trọng về kiểm soát chất lượng – một bước thiết yếu trong quy trình sản xuất thực tế.
3.4.3. Mô hình các dạng địa hình trên Trái Đất
Học sinh được trải nghiệm việc tạo mô hình 3D các dạng địa hình quen thuộc như núi, đồng bằng, cao nguyên, sa mạc hay đảo. Hoạt động bắt đầu bằng việc tìm hiểu đặc điểm của từng dạng địa hình, sau đó các em lựa chọn vật liệu phù hợp để tái hiện chúng.
Ví dụ, đất nặn được dùng để tạo núi, cát vàng biểu trưng cho sa mạc, giấy xanh thể hiện vùng biển. Mỗi sản phẩm đều được gắn nhãn tên và kèm mô tả ngắn gọn, giúp học sinh rèn luyện kỹ năng quan sát, đồng thời hiểu rõ hơn cách đọc và tạo bản đồ địa hình.
Không chỉ dừng lại ở việc chế tạo mô hình, hoạt động còn mở rộng sang phần so sánh địa hình Việt Nam với các khu vực khác trên thế giới. Qua đó, học sinh trong Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 có được cái nhìn toàn diện hơn về sự đa dạng của địa lý, cũng như mối liên hệ chặt chẽ giữa tự nhiên và đời sống con người.
4. Tổng kết
Trên đây, HEID đã cùng thầy cô khám phá tổng quan bộ sách Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 – Hành trình sáng tạo, một tài liệu học tập đóng vai trò cầu nối giữa kiến thức và thực tiễn, giữa tư duy và hành động. Thông qua mỗi bài học, học sinh không chỉ rèn luyện kỹ năng thực hành mà còn được nuôi dưỡng niềm đam mê khám phá – yếu tố then chốt của giáo dục STEM hiện đại.
Với phương pháp tiếp cận tích hợp liên môn, học sinh được rèn luyện tư duy hệ thống, nhận diện sự gắn kết tự nhiên giữa Toán học, Khoa học tự nhiên – xã hội, Mỹ thuật, Tin học và Kỹ thuật. Điều này giúp các em dần hình thành năng lực phân tích toàn diện – một trong những phẩm chất quan trọng được nhấn mạnh trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.
Sự kết hợp hài hòa giữa nội dung sách và nền tảng số đã biến Giáo dục STEM – Hành trình sáng tạo lớp 3 trở thành không chỉ con đường khám phá tri thức, mà còn là một hành trình giáo dục giàu cảm hứng và trải nghiệm thực tiễn, đồng hành cùng học sinh trên bước đường phát triển toàn diện.
Đọc thêm: Top 7 trò chơi từ vựng tiếng Anh lớp 7 có thể bạn chưa biết
