Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT xây dựng quy trình biên soạn sách giáo khoa trên cơ sở pháp lý vững và bối cảnh giáo dục. Quy trình tập trung tiêu chuẩn chỉnh sửa và kiểm duyệt nghiêm khắc nhằm nâng cao chất lượng học tập.
Tổng quan về Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Thông tư số 33/2017/TT-BGDĐT là một trong những văn bản pháp lý quan trọng, quy định về tiêu chuẩn và quy trình biên soạn sách giáo khoa trong Chương trình giáo dục phổ thông. Đây là hành lang pháp lý nhằm đảm bảo việc xây dựng và chỉnh sửa sách giáo khoa diễn ra một cách minh bạch, khoa học, và phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục của Nhà nước.
Thông tư 33 được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành vào ngày 22 tháng 12 năm 2017, và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 06 tháng 02 năm 2018. Đây là thời điểm quan trọng khi Việt Nam đang từng bước triển khai đổi mới toàn diện chương trình giáo dục phổ thông theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học.
Thông tư này quy định các tiêu chuẩn, yêu cầu và quy trình biên soạn sách giáo khoa, bao gồm cả việc chỉnh sửa sách đã được phê duyệt. Đồng thời, văn bản cũng hướng dẫn cụ thể về điều kiện đối với tổ chức và cá nhân tham gia biên soạn, tiêu chuẩn tổ chức hội đồng thẩm định, quy trình thẩm định và phê duyệt SGK.
Thông tư áp dụng đối với:
Các tổ chức, cá nhân có nhu cầu hoặc được giao biên soạn sách giáo khoa.
Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa.
Cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức và cá nhân có liên quan.
Nguồn: Điều 1 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Trước đây, việc biên soạn sách giáo khoa thường gắn liền với một đơn vị duy nhất, không có sự cạnh tranh và thiếu lựa chọn cho nhà trường, giáo viên. Thông tư 33/2017 đã thay đổi điều đó. Theo văn bản này, nhiều tổ chức và cá nhân đủ điều kiện đều có quyền tham gia biên soạn sách giáo khoa, mở ra cơ hội xã hội hóa công tác biên soạn và xuất bản SGK.
Điều này cho phép:
Mỗi môn học, mỗi lớp học có thể có nhiều SGK để lựa chọn.
Các trường học có thể chủ động chọn sách phù hợp với đặc điểm địa phương, trình độ học sinh.
Giáo viên có nhiều công cụ hỗ trợ giảng dạy linh hoạt và sáng tạo hơn.
Nguồn: Điều 10 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Các thành phần chính trong Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT không chỉ đóng vai trò quy định tổng thể mà còn đưa ra các nội dung cốt lõi, cụ thể hóa từng khâu trong quy trình biên soạn sách giáo khoa. Dưới đây là các nội dung chính đáng chú ý:
Phạm vi và đối tượng áp dụng rõ ràng
Theo Điều 1, Thông tư áp dụng cho:
Tổ chức, cá nhân tham gia biên soạn sách giáo khoa và chỉnh sửa SGK đã được phê duyệt;
Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa;
Cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc biên soạn, thẩm định, xuất bản SGK.
Việc xác định rõ đối tượng và phạm vi giúp tạo hành lang pháp lý minh bạch, đảm bảo tất cả các bên tham gia đều có trách nhiệm và nghĩa vụ cụ thể.
Nguồn: Điều 1 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Định nghĩa về sách giáo khoa và bản mẫu SGK
Theo Điều 2:
Sách giáo khoa là tài liệu chính thức sử dụng trong dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông.
Bản mẫu sách giáo khoa là bản thảo đã hoàn thiện, đủ điều kiện để gửi thẩm định.
Việc làm rõ khái niệm giúp phân biệt giữa quá trình biên soạn sách giáo khoa và việc xuất bản, đảm bảo đúng quy trình từng giai đoạn.
Nguồn: Điều 2 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Nguyên tắc biên soạn SGK
Thông tư quy định rõ tại Điều 3, các nguyên tắc bắt buộc khi biên soạn SGK:
Tuân thủ đường lối, chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước;
Phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông do Bộ GDĐT ban hành;
Phản ánh tiến bộ khoa học, phù hợp tâm sinh lý lứa tuổi học sinh;
Không vi phạm thuần phong mỹ tục và không gây định kiến giới, sắc tộc, tôn giáo.
Việc biên soạn sách giáo khoa không chỉ cần chính xác về mặt học thuật mà còn phải bảo đảm tính nhân văn và giá trị xã hội.
Nguồn: Điều 3 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Tiêu chuẩn sách giáo khoa
Theo Điều 4, sách giáo khoa được biên soạn cần đạt các tiêu chuẩn:
Nội dung chính xác, cập nhật, phù hợp với từng cấp học;
Cách trình bày rõ ràng, mạch lạc, có hình ảnh minh họa phù hợp;
Đáp ứng chuẩn kiến thức, kỹ năng của chương trình GDPT.
Sách không được phép chứa nội dung sai lệch, vi phạm pháp luật, hoặc gây hiểu lầm cho học sinh.
Nguồn: Điều 4 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Quy trình biên soạn sách giáo khoa
Đây là phần quan trọng nhất, được quy định tại Điều 9 của Thông tư:
Lập kế hoạch biên soạn SGK;
Tổ chức biên soạn bản mẫu sách giáo khoa;
Tổ chức thực nghiệm sư phạm (nếu có yêu cầu);
Hoàn thiện bản mẫu sau khi thực nghiệm;
Nộp bản mẫu SGK để thẩm định;
Tiếp thu ý kiến thẩm định và chỉnh sửa, hoàn thiện bản cuối cùng;
Trình Bộ GD&ĐT phê duyệt.
Quy trình này giúp đảm bảo rằng mọi cuốn SGK được đưa vào sử dụng đều trải qua các bước kiểm duyệt nghiêm ngặt, giảm thiểu sai sót.
Nguồn: Điều 9 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Tiêu chuẩn tổ chức, cá nhân tham gia biên soạn SGK
Thông tư cũng quy định rất cụ thể tại Điều 10 và 11:
Tổ chức phải có tư cách pháp nhân, hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, có đội ngũ tác giả đạt chuẩn.
Cá nhân biên soạn SGK phải là công dân Việt Nam, có trình độ đại học đúng chuyên ngành, kinh nghiệm chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp tốt.
Điều này đảm bảo rằng quá trình biên soạn sách giáo khoa không mang tính tùy tiện mà được thực hiện bởi những người có chuyên môn và trách nhiệm.
Nguồn:
Các điểm mới nổi bật của Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT được xem là dấu mốc quan trọng, mở ra một giai đoạn đổi mới căn bản trong cơ chế biên soạn sách giáo khoa ở Việt Nam. So với các quy định trước đó, Thông tư 33 có nhiều điểm đổi mới đáng chú ý, phù hợp với xu hướng hiện đại hóa giáo dục và yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới.
Một chương trình – nhiều sách giáo khoa
Trước khi có Thông tư 33, việc biên soạn sách giáo khoa thường gắn với mô hình một chương trình – một bộ sách, do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức biên soạn, phát hành và phân phối độc quyền. Điều này gây hạn chế trong việc lựa chọn tài liệu dạy học, không phát huy tính sáng tạo, chủ động của giáo viên và nhà trường.
Tuy nhiên, theo Điều 1 và Điều 10, Thông tư 33 cho phép nhiều tổ chức, cá nhân tham gia biên soạn sách giáo khoa, miễn là đáp ứng các tiêu chuẩn do Bộ GDĐT quy định. Điều này góp phần:
Tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh về chất lượng sách;
Khuyến khích sáng tạo trong cách trình bày, nội dung và phương pháp giảng dạy;
Tăng quyền chủ động cho giáo viên trong lựa chọn học liệu phù hợp.
Nguồn:
Xã hội hóa công tác biên soạn SGK
Thông tư 33 đặt nền móng cho việc xã hội hóa quá trình biên soạn sách giáo khoa. Các tổ chức, cá nhân ngoài Nhà nước nếu đủ điều kiện đều có thể tham gia viết sách, góp phần:
Giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước;
Đa dạng hóa nguồn lực tri thức từ các nhà giáo, nhà nghiên cứu trên cả nước;
Tăng cường kết nối giữa thực tiễn và lý thuyết trong nội dung sách.
Theo Điều 10, tổ chức biên soạn SGK phải có tư cách pháp nhân và năng lực chuyên môn, còn cá nhân phải là người có trình độ đại học trở lên, có đạo đức nghề nghiệp và hiểu biết sâu về giáo dục phổ thông.
Nguồn: Điều 10 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Quy trình rõ ràng, minh bạch và công khai
Trước đây, việc thẩm định và phê duyệt sách giáo khoa còn thiếu minh bạch. Thông tư 33 đã khắc phục điều này bằng cách quy định quy trình 6 bước biên soạn sách giáo khoa, từ lên kế hoạch, viết bản mẫu, thực nghiệm (nếu có), chỉnh sửa sau góp ý, thẩm định, cho đến trình Bộ GDĐT phê duyệt.
Mỗi bước đều có quy định rõ ràng, minh bạch:
Có mẫu phiếu thẩm định, biên bản họp hội đồng;
Có quy định về điều kiện thành viên hội đồng (Điều 12);
Có phân loại kết quả thẩm định thành “Đạt”, “Đạt có sửa”, và “Không đạt”.
Nguồn: Điều 9 và 12 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Bổ sung cơ chế chỉnh sửa SGK đã ban hành
Một điểm mới khác rất đáng chú ý là cơ chế chỉnh sửa sách giáo khoa đã được phê duyệt. Trước đây, nếu phát hiện lỗi sai trong SGK, quy trình chỉnh sửa khá rườm rà và mất thời gian. Thông tư 33 quy định rõ:
Việc chỉnh sửa có thể được thực hiện theo quy trình riêng biệt, được mô tả tại Điều 9, khoản 2;
Trong trường hợp cần thiết, Bộ trưởng có thể yêu cầu tổ chức thực nghiệm lại trước khi chỉnh sửa.
Cơ chế này giúp nâng cao tính linh hoạt và kịp thời trong việc đảm bảo chất lượng sách.
Nguồn: Điều 9, khoản 2 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Góp phần chuyên nghiệp hóa nghề viết sách giáo khoa
Với các tiêu chuẩn cao hơn cho tổ chức và cá nhân, Thông tư 33 góp phần hình thành đội ngũ chuyên nghiệp trong lĩnh vực biên soạn sách giáo khoa. Người viết SGK không chỉ cần chuyên môn mà còn cần hiểu rõ phương pháp sư phạm, kỹ năng viết sách, làm việc nhóm và trách nhiệm xã hội.
Điều này khắc phục tình trạng trước đây khi nhiều tác giả SGK làm việc kiêm nhiệm, thiếu thời gian đầu tư đúng mức.
Nguồn: Điều 11 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Tác động của Thông tư 33 đến các đối tượng
Việc ban hành Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT không chỉ ảnh hưởng đến quá trình biên soạn sách giáo khoa mà còn tác động sâu rộng đến cách các trường học, tổ chuyên môn và giáo viên tổ chức dạy học. Đây là một bước chuyển mình mạnh mẽ của ngành giáo dục trong việc trao quyền, tăng tính chủ động và thúc đẩy vai trò sáng tạo của người dạy.
Với nhà trường: Tăng quyền lựa chọn và tự chủ
Một trong những điểm quan trọng từ Thông tư 33 là cho phép nhà trường, cụ thể là các hội đồng lựa chọn sách giáo khoa cấp cơ sở, chủ động lựa chọn sách phù hợp với điều kiện dạy học thực tế của từng địa phương.
Dù quy trình chọn SGK không được nêu trực tiếp trong Thông tư 33, nhưng chính cơ chế nhiều bộ sách cho một chương trình (Điều 1 và Điều 10) đã tạo nền tảng cho các trường:
Có nhiều lựa chọn sách khác nhau từ các đơn vị biên soạn sách giáo khoa;
Linh hoạt lựa chọn theo đặc điểm học sinh: vùng miền, dân tộc thiểu số, năng lực học tập;
Góp phần nâng cao chất lượng giáo dục bằng cách sử dụng học liệu phù hợp.
Nguồn:
Với giáo viên: Chủ động trong tiếp cận và sử dụng SGK
Thông tư 33 gián tiếp tạo điều kiện để giáo viên:
Tham gia góp ý cho bản mẫu SGK trong giai đoạn thực nghiệm và phản biện khoa học;
Chủ động tiếp cận nhiều bộ sách do các tổ chức khác nhau biên soạn sách giáo khoa;
Linh hoạt điều chỉnh kế hoạch bài dạy phù hợp với từng loại SGK đã được nhà trường lựa chọn.
Bên cạnh đó, yêu cầu nội dung SGK phải rõ ràng, dễ sử dụng (Điều 4 và Điều 5) cũng giúp giáo viên dễ dàng triển khai bài dạy, sử dụng sách như một công cụ sư phạm hiệu quả thay vì chỉ là nguồn đọc truyền thống.
Nguồn:
Với học sinh: Tiếp cận học liệu gần gũi và đa dạng hơn
Thông tư 33 cũng khuyến khích các đơn vị biên soạn sách giáo khoa tích hợp yếu tố đa phương tiện, hình ảnh, nội dung gắn liền với đời sống thực tế. Nhờ đó:
Học sinh không còn học SGK theo lối “đọc chép” khô khan;
Sách có thể đa dạng cách diễn đạt, giúp học sinh dễ tiếp thu hơn;
Tăng khả năng tương tác, khám phá, sáng tạo trong quá trình học tập.
Theo Điều 5, hình thức trình bày SGK phải đảm bảo rõ ràng, sinh động, phù hợp từng độ tuổi – điều này góp phần cải thiện chất lượng tiếp cận của học sinh với tri thức.
Nguồn: Điều 5 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Những lưu ý khi triển khai chọn và sử dụng SGK theo Thông tư 33
Việc Thông tư 33 cho phép nhiều tổ chức, cá nhân tham gia biên soạn sách giáo khoa đã tạo ra sự phong phú về lựa chọn sách cho các cơ sở giáo dục. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai chọn và sử dụng SGK, các nhà trường và giáo viên cần lưu ý nhiều khía cạnh để đảm bảo tính khách quan, minh bạch và đúng quy định.
SGK phải tuân thủ chương trình giáo dục phổ thông
Mặc dù được phép xã hội hóa việc biên soạn sách giáo khoa, nhưng tất cả các bản mẫu SGK đều phải phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông do Bộ GD&ĐT ban hành. Theo Điều 3, nguyên tắc đầu tiên trong biên soạn là “phải phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông”.
=> Trường học và giáo viên cần căn cứ vào chương trình học chính thức để đánh giá mức độ phù hợp của nội dung SGK trước khi đưa vào sử dụng.
Nguồn: Điều 3 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Chỉ chọn SGK đã được Bộ GD&ĐT phê duyệt
Chỉ những sách giáo khoa đã qua thẩm định bởi Hội đồng quốc gia và được Bộ trưởng Bộ GD&ĐT phê duyệt theo Điều 13 mới được phép sử dụng chính thức trong nhà trường. Việc lựa chọn những bản sách chưa được phê duyệt là sai quy định và có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.
Lưu ý: Bộ GD&ĐT không chỉ định duy nhất một bộ sách, nhưng có quyền cuối cùng trong việc phê duyệt SGK sử dụng trong nhà trường.
Nguồn: Điều 13 – Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT
Minh bạch trong quy trình chọn SGK tại nhà trường
Dù không được quy định chi tiết trong Thông tư 33, nhưng việc tổ chức lựa chọn SGK tại cơ sở giáo dục cần tuân thủ nguyên tắc dân chủ, công khai, khách quan, đúng với tinh thần “nhiều SGK – nhà trường chủ động chọn lựa”.
Việc này được hỗ trợ bởi:
Tiêu chuẩn SGK rõ ràng theo Điều 4: đảm bảo nội dung, hình thức, ngôn ngữ, tính chính xác;
Tiêu chuẩn về hình ảnh, minh họa theo Điều 5: rõ ràng, dễ hiểu, phù hợp từng cấp học.
=> Khi tổ chức lựa chọn SGK, các tổ chuyên môn cần lập hội đồng, khảo sát thực tế, lấy ý kiến giáo viên, từ đó chọn ra bản SGK phù hợp nhất với học sinh tại địa phương.
Nguồn:
Cần cập nhật thông tin SGK được phê duyệt mới nhất
Do nhiều đơn vị tham gia biên soạn sách giáo khoa, danh mục sách được Bộ GD&ĐT phê duyệt có thể thay đổi theo từng năm học. Do đó, các trường học cần thường xuyên cập nhật danh sách SGK được công bố chính thức để lựa chọn đúng, tránh nhầm lẫn.
=> Thường xuyên theo dõi cổng thông tin điện tử của Bộ GD&ĐT hoặc các văn bản cập nhật kèm theo Thông tư.
Tổng kết
Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT không chỉ là văn bản pháp lý định hướng mà còn là nền tảng quan trọng cho sự đổi mới toàn diện trong lĩnh vực biên soạn sách giáo khoa tại Việt Nam. Việc mở rộng quyền tham gia biên soạn cho nhiều tổ chức, cá nhân cùng với quy trình chặt chẽ, minh bạch đã giúp nâng cao chất lượng SGK, đồng thời tạo điều kiện để giáo viên và nhà trường phát huy tính chủ động trong giảng dạy.
Trong bối cảnh chương trình giáo dục phổ thông mới đang được triển khai sâu rộng, các đơn vị giáo dục, giáo viên và tổ chuyên môn cần nắm vững những nội dung cốt lõi của Thông tư 33 để lựa chọn, sử dụng sách giáo khoa một cách hiệu quả, phù hợp với thực tiễn dạy học tại địa phương.
Để tìm hiểu thêm về các vấn đề liên quan đến chương trình giáo dục phổ thông, phương pháp giảng dạy, lựa chọn SGK hay hướng dẫn triển khai Thông tư trong thực tiễn, bạn có thể truy cập chuyên mục giáo dục tại HEID – nơi cung cấp nội dung chuyên sâu, dễ hiểu, cập nhật và đáng tin cậy cho đội ngũ giáo viên và nhà quản lý giáo dục.
